آثاروما – وقتی به عکسها نگاه میکنیم، به چه چیزی نگاه میکنیم؟ جواب این پرسش در ابتدا به نظر ساده میآید ولی در دنیای رسانه و هنر اینچنین نیست. کتاب «دربارهی نگاه به عکسها» که گفتوگوییست میان دیوید هورن و بیل جی، به آرامی ما را در این مسیر قرار میدهد. ابتدا دیوید هورن درباره چهار اصل مهم در عکاسی صحبت میکند و تلاش میکند که آنها را برای ما به درستی تعریف کرده و از بیان تککلمهای بپرهیزد:
۱- سوژه به خاطر واکنشهای عقلانی و احساسی عکاس انتخاب شده است.
۲- تصویر با حداکثر وضوح، برای نمایش بیشترین حالات موضوع اصلی، ارائه شده است.
۳- چارچوب منظرهیاب دوربین، از فاصله و زاویهای مناسب و برای ارائه مطلوبترین ترکیب و آرایش شکلها، با دقت فراوان انتخاب شده است.
۴- نوردهی انجام شده و تصویر در لحظهای معین از زمان ثبت شده است.
خواندن همین چهار عبارت و تعمق در آنها کافی است تا باعث تغییر در سطح نگرش یک عکاس و مخاطب قرارگرفته در مقابل عکس او شود. سوالات مختلفی از این تعریف به ظاهر ساده در ذهن شکل میبندد. آیا سوژه واکنشی عقلانی یا احساسی با عکاس دارد؟ آیا سوژه شخصیتی مستقل ندارد؟ آیا واکنش عکاس نسبت به سوژه آن را با اهمیت میکند؟ آیا یک سوژه در شرایطی ویژه و لحظهای معین به شکلی خاص دیده میشود؟ و پرسشهای فراوان دیگر.
نگاهی متفاوت به عکس
چندی نمیگذرد که پای «معنا و دلیل بیثباتبودن آن» به میان کشیده میشود و با تاکید بر هدفمندبودن فرآیند عکاسی، نقش عکاس و رسانه پررنگتر میشود.
«چیستی» عکس، عینی، واقعی و ویژه است. «دربارگی» عکس، ذهنی ، تفسیری و شخصی است. تفاوت بین «چیستی» و «دربارگی» عکس به دو عنصر کاملا متفاوت از یکدیگر دلالت میکند. همچنین به ما یادآوری میکند که «با تغییراتی جزئی در زاویه دید عکاس، معنای عکس میتواند به شکل غیر قابلباوری تغییر کند.»
حال دیگر نگاه به عکسها به سادگی قبل نخواهد بود. به نظر میرسد مخاطب متوجه شده است که با پدیدهای دمدستی و پیشپاافتاده روبهرو نیست. اگر نقش عکاس در به تصویر کشیدن سوژه و بیان او از سوژه آنقدر مهم است، پس اندیشهای که عکاس را در انتخاب سوژه، زمان و حالت آن به پیش میراند، نقش مهمی در خلق یک عکس دارد.
به غیر از تاثیر رسانهای عکس، آیا میتوان این موضوع را مرتبط با سبک عکاس دانست؟ آیا میتوان اندیشه عکاس را در سبک نگرش او جستجو کرد؟
«اگر عکاس درصدد انتقال سلایق شخصی خود توسط عکسها باشد، در آن صورت تصاویر، علاوه بر سوژهها، حقایقی را نیز درباره خود عکاس آشکار خواهند کرد.»
«در نگاهی ساده، این مسئله قابل توضیح است؛ چون عکاس با انتخاب سوژهها، علایق و شخصیت خود را نشان میدهد اما در سطوح بالاتر، این موضوع عمیقتر میشود. هرچه عکاس سعی کند تاکید بیشتری بر روی سوژه داشته باشد، به شکل متضاد، بیشتر در مورد نگرش شخصی خود به زندگی خواهد گفت.»